Sąd po stronie przesiębiorców

Przedsiębiorcy na co dzień muszą walczyć z praktyką organów podatkowych, które zawyżają stawki opodatkowania posiadanych przez nich nieruchomości tylko dlatego, że należą właśnie do nich, czyli do podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Działania fiskusa są tak powszechne, że wypowiedział się w ich sprawie sam Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z 24 lutego 2021 r. potępił takie działania orzekając, że interpretowanie przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w ten sposób, że o związaniu gruntu, budynku lub budowli z prowadzeniem działalności gospodarczej decyduje wyłącznie posiadanie tych nieruchomości przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą, jest sprzeczne z Konstytucją RP (sygn. akt SK 39/19).

Organy chcąc respektować wyrok Trybunału, ale jednocześnie nie rezygnować z poboru wyższych wpływów z opodatkowania, innymi ścieżkami starają się zawyżać stawki danin obciążających należące do przedsiębiorców nieruchomości.

Zespół niezależnych elementów tworzących całość

Spółka akcyjna zobowiązała się do wykonania konstrukcji węzła betoniarskiego. Węzeł składa się z wielu niezależnych od siebie elementów – urządzenia głównego i szeregu instalacji uzupełniających. Ten zespół urządzeń stanowi użytkową całość, powiązaną funkcjonalnie do celów produkcji betonu. Jednak poszczególne jego elementy mogą stanowić samodzielne konstrukcje, spełniające odrębne funkcje, mogą być demontowane bez istotnej zmiany dla całości węzła i utraty jego funkcji.

Spółka stała na stanowisku, że obiekt ten należy kwalifikować jako zespół pojedynczych, niezależnych od siebie elementów, stąd i każdy z nich powinien być odrębnie oceniany z punktu widzenia podatkowego. Zdaniem przedsiębiorcy, tylko fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową, które zostały wprost wskazane w art. 3 pkt 3 ustawy Prawo budowlane, spełniając definicję budowli, podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. Pozostałe elementy nie są bowiem trwale związane z gruntem, mogą być dowolnie i bez żadnego uszczerbku demontowane i przenoszone w inne miejsce i w dalszym ciągu będą spełniać swoje funkcje.

Fiskus mówi swoje

W opinii organu podatkowego, wykazanie związku techniczno-użytkowego danej konstrukcji pozwala na objęcie jej podatkiem od nieruchomości jako budowli, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, jako dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej urządzenie budowlane związane z obiektem budowlanym, które zapewniają możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. Ponieważ wskazany przez spółkę węzeł betoniarski stanowi zespół urządzeń powiązanych funkcjonalnie do celów produkcji betonu, to spełnia on definicję budowli w rozumieniu ww. przepisu. Powinien więc w całości być kwalifikowany jako podlegająca podatkowi od nieruchomości budowla związana z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Wyrok TK na korzyść przedsiębiorców

Spółka zaskarżyła tę interpretację organu. Powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2017 r., w którym TK stwierdził, że na potrzeby opodatkowania podatkiem od nieruchomości przesądzającym nie może być związek funkcjonalny połączonych w obiekt elementów. Również w wyroku z 26 stycznia 2022 r., sygn. akt III FSK 2135/21, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że niedopuszczalne jest wyodrębnianie przedmiotu opodatkowania, nie ze względu na jego fizyczne właściwości, a z uwagi na połączenie techniczno-użytkowe. Jednym przedmiotem opodatkowania może być wyłącznie to, co wchodzi w jego skład i nie może być od niego odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany, któregoś z rozłączonych przedmiotów.

WSA po stronie spółki

WSA w Gdańsku stanął po stronie spółki. Przywołując wyroki NSA z 5 maja 2022 r., sygn. akt III FSK 2141/21 oraz III FSK 4165/21 i z 7 kwietnia 2022 r., sygn. akt III FSK 419/21, wskazał, że z punktu widzenia obowiązku podatkowego znaczenie ma nie tyle fakt gospodarczego powiązania zespołu obiektów, ile to, czy poszczególne elementy stanowią jeden przedmiot materialny, samoistny pod względem technicznym. W przedmiotowej sprawie, spółka wskazała na odrębność poszczególnych elementów węzła, natomiast organ podatkowy potraktował je jako tworzące węzeł całość.

Sąd zgodził się z przedsiębiorcą, że w swoim wyroku z 2017 r. TK wyraźnie stwierdził, iż związek funkcjonalny nie może mieć znaczenia dla istnienia obowiązku podatkowego. A argumentacja organu na takim właśnie związku została oparta. Organ powiązania techniczno-użytkowe obiektu wziął za decydujące dla uznania go za jeden obiekt budowlany, podlegający opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości jako budowla. Uchylając zaskarżoną interpretację organu podatkowego gdański sąd podkreślił, że w przypadku złożonych konstrukcji gospodarczych o kwalifikacji do opodatkowania jako jeden obiekt budowlany powinno decydować to, czy wszystkie jej elementy składają się na jeden wyodrębniony fizycznie przedmiot materialny. Jeśli tak będzie, wówczas jeden element wyodrębniony spośród reszty będzie mógł zostać potraktowany jako przedmiot opodatkowania – jako budynek lub jako budowla.

„Nawet, jeżeli poszczególne pod względem fizycznym obiekty, z których każdy spełnia cechy pozwalające uznać go za odrębny przedmiot opodatkowania, są wykorzystywane do osiągnięcia konkretnego celu gospodarczego i z tego powodu zostały funkcjonalnie połączone (np. za pomocą rur, kabli, szyn, taśmociągów), nie można tworzyć z ich sumy jednego przedmiotu opodatkowania, w rozumieniu art. 2 ust 1 u.p.o.l.” (wyrok WSA w Gdańsku z 17 stycznia 2023 r., sygn. akt I SA/Gd 975/22).

Podsumowanie

W omawianej sprawie sąd słusznie przyjął interpretację korzystną dla przedsiębiorcy. Linia orzecznicza jest ugruntowana i wyraźnie uznaje za niedopuszczalne wyodrębnianie przedmiotu opodatkowania z uwagi na jego połączenie funkcjonalne, zamiast adekwatnie do jego fizycznych właściwości. Sprawa potwierdza tylko, że organy często wybierają pro fiskalną wykładnię prawa podatkowego, stojąc na straży interesu Skarbu Państwa. Zwłaszcza gdy po drugiej stronie barykady stoi przedsiębiorca. Jak widać, podatnicy mogą się jednak skutecznie bronić, chroniąc interes swój i swojej firmy.

Autor: Robert Nogacki, radca prawny, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców.